Garuesit kanë bërë fushatë të lirë, liritë themelore u respektuan në zgjedhjet nëe Shqipëri, por administrata e politizuar e zgjedhjeve uli besimin në proces, thonë vëzhguesit ndërkombëtarë
TIRANË, 25 qershor 2017 - Zgjedhjet parlamentare të 25 qershorit u zhvilluan pas një marrëveshjeje politike midis udhëheqësve të Partisë Socialiste (PS) dhe Partisë Demokratike (PD), e cila siguroi pjesëmarrjen e opozitës. Garuesit elektorale ishin në gjendje të bënin fushatë lirisht dhe u respektuan liritë themelore të tubimit dhe shprehjes. Zbatimi i marrëveshjes politike, megjithatë, krijoi sfida për administratën zgjedhore dhe rezultoi në një zbatim selektiv dhe në jo të qëndrueshëm me ligjin, vëzhguesit ndërkombëtarë, sot, dolën në një deklaratë.
Politizimi i vazhdueshëm i organeve dhe institucioneve të lidhura me zgjedhjet, si dhe akuzat e gjera për blerjen e votave dhe presionin ndaj zgjedhësve, ulën besimin e publikut në procesin zgjedhor, thuhet në deklaratë.
"Është mirë që zgjedhjet të mbahen dhe se premtimet janë bërë për të përmirësuar elementet e procesit zgjedhor që kanë krijuar aq shumë mosbesim në të kaluarën në funksionimin e këtij komponenti kyç të një sistemi demokratik", tha Roberto Battelli, Koordinator Special dhe udhëheqës i misionit vëzhgues afatshkurtër të OSBE-së. "Në këtë këndvështrim, është zhgënjyese se ajo cka ne vëzhguam, ishte një përsëritje e praktikave të së kaluarës - në veçanti shqetësimet lidhur me presionin ndaj votuesve, duke krijuar një atmosferë negative.
"Marrëveshja midis liderve të dy partive kryesore politike, e cila i bëri këto zgjedhje të mundshme, ishte një zhvillim pozitiv. Megjithatë, marrëveshja çoi gjithashtu në tendosje në procesin zgjedhor ", tha Paolo Corsini, Udhëheqës i delegacionit nga Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës. "Është koha që Shqipëria të shkojë përpara drejt demokracisë së vërtetë të detyruar nga sundimi i ligjit".
Zgjedhjet u zhvilluan në kontekstin e një ndarjeje të gjatë dhe të thellë politike midis Partisë Socialiste (PS) të koalicionit qeverisës dhe Partisë Demokratike të opozitës (PD), si dhe besimit të ulët publik në procesin zgjedhor. Pozitivisht, përfundoi një ngërç tre mujor, pas një marrëveshje politike të ndërmjetësuar ndërkombëtarisht më 18 maj, mes udhëheqësve të të dy partive, Kjo siguroi pjesëmarrjen e opozitës në zgjedhje dhe i lejoi PD-së që të bëjë emërime në disa pozita kyçe ministrore.
"Unë kam dëshmuar një dëshirë të gjerë për të kapërcyer njëherë e përgjithmonë bllokimin politik që ka mbërthyer Shqipërinë për një kohë të gjatë", tha Marietta Tidei, Shefe i Delegacionit të Asamblesë Parlamentare të OSBE-së. "Shpresoj sinqerisht që ky moment, i shkaktuar nga marrëveshja politike, do të shfrytëzohet plotësisht në interesin më të mirë të miqve tanë shqiptarë, për të përmbushur ambiciet dhe aspiratat e tyre vendore për integrimin në Bashkimin Evropian. Ne do të vazhdojmë të mbështesim Shqipërinë ".
"Ne shpresojmë që këto zgjedhje do të krijojnë një atmosferë pozitive politike që do t'i mundësojë qeverisë të bëjë përparim në zbatimin e reformave të nevojshme për të ecur më tej drejt procesit të pranimit në BE", tha Eduard Kukan, kreu i delegacionit nga Parlamenti Evropian.
Fushata paraqiti një shumëllojshmëri të opsioneve politike, dhe janë respektuar liritë themelore të tubimit dhe shprehjes. Fushata ishte e rëndësishme në të gjithë vendin, përkundër akuzave reciproke për blerjen e votave, shqetësimeve mbi keqpërdorimin e burimeve shtetërore, dhe presionet e lidhura me vendet e punës për zgjedhësit, gjë që minoi më tej besimin e publikut. Rreth 40 përqind e kandidatëve ishin gra, dhe gratë ishin aktive në fushatë. Disa ngjarje kishin në shënjestër veçanërisht gratë zgjedhëse.
Media siguroi elektoratin me mbulim të gjerë të fushatës dhe një sërë mendimesh politike, por me një qasje të kufizuar analitike. Monitorimi i medias nxorri në pah se të gjitha stacionet televizive të monitoruara u përqëndruan kryesisht në aktivitetet e tre partive më të mëdha. Transmetuesi publik u pajtua me detyrimin ligjor për të siguruar kohë proporcionale falas për partitë.
Dita e zgjedhjeve ka vazhduar në mënyrë të rregullt, por janë vërejtur parregullsi dhe mosveprime procedurale, përfshirë procedurat e verifikimit inkingent inking, rastet e votimit të autorizuar dhe të grupit, si dhe ndërhyrja e aktivistëve të paautorizuar të partisë. Shqetësimet u vërejtën rreth kërcënimeve të mundshme nga grupet e aktivistëve të partisë në dhe rreth qendrave të votimit, thotë deklarata. Procedurat e numërimit nuk janë ndjekur gjithmonë, dhe transparenca nuk është e garantuar.
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) regjistroi 15 parti politike brenda afatit ligjor dhe tre të tjerë pas marrëveshjes politike - pas afatit ligjor. Në të njëjtën kohë, dy kandidatëve të mundshëm u është mohuar regjistrimi për shkak të propozimit të vonuar. Ndërsa në shumicën përfshirëse, procesi i regjistrimit të kandidatëve vuajti nga zbatimi selektiv dhe jo i qëndrueshëm i ligjit.
KQZ-ja veproi në mënyrë transparente, me seanca të rregullta publike dhe përfundoi detyrat e saj kryesore pavarësisht kompleksit të sfidave ligjore, institucionale, financiare dhe administrative që pasuan marrëveshjen politike. Megjithatë, ajo nuk ka marrë masa për të sqaruar mospërputhjet që kanë të bëjnë me legjislacionin e sapo ndryshuar, dhe disa nga vendimet e saj nuk ishin konsistente apo ligjërisht të shëndosha. Formimi i komisioneve zgjedhore të nivelit të ulët u përfundua shumë kohë pas afatit ligjor, për shkak të emërimit të vonë të komisionerëve nga partitë. Kjo, së bashku me numrin e madh të zëvendësimeve, nënkuptonte që një pjesë e madhe e administratës zgjedhore nuk ishin të trajnuar. Në tërësi, kjo ndikuar negativisht në efikasitetin e administratës zgjedhore.
Kuadri ligjor siguron një bazë të përshtatshme për zhvillimin e zgjedhjeve demokratike, megjithëse shumë rekomandime të mëparshme të OSBE/ODIHR-it dhe Komisionit të Venecies të Këshillit të Evropës nuk u adresuan, duke përfshirë edhe nevojën për depolitizimin e aspekteve kyçe të administratës zgjedhore. Ndryshimet ligjore pas marrëveshjes politike kanë për qëllim rritjen e mbikëqyrjes së financimit të fushatës dhe sigurimin e reklamimit falas në të gjitha mediat elektronike. Megjithatë, mënyra e zbatimit demonstroi përparësinë e interesave politike përkundrejt respektimit dhe sundimit të ligjit. Futja e vonshme e ndryshimeve ligjore dhe mungesa e konsultimeve të rëndësishme publike krijuan pasiguri ligjore dhe ndikuan negativisht në administrimin e përbërësve të rëndësishëm zgjedhorë.
Legjislacioni i ndryshuar kontribuoi në transparencën dhe llogaridhënien e financimit të fushatës, duke adresuar disa rekomandime të mëhershme të OSBE/ODIHR-it dhe Këshillit të Evropës. Masat e reja për të ulur kostot e fushatës u mirëpritën nga shumica e bashkëbiseduesve të misionit. Transparenca u reduktua me mungesën e kërkesave për dhënien e informacioneve shpjeguese para ditës së zgjedhjeve.
"E rëndësishmja, liritë themelore u respektuan në një proces ku garuesit ishin në gjendje të bënin fushatë të lirë", tha ambasadori Peter Tejler, shef i misionit të vëzhgimit të zgjedhjeve nga Zyra e OSBE-së për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut. "Për fat të keq, politizimi i vazhdueshëm i institucioneve dhe organeve përgjegjëse për administrimin e besimit të kufizuar të zgjedhjeve në procesin zgjedhor. Duhen adresuar mangësi të gjata për të siguruar besimin e publikut. "
Ligji parashikon vëzhgimin vendor dhe ndërkombëtar në të gjitha fazat e zgjedhjeve. Në një hap pozitiv, KQZ-ja detyroi komisionet e nivelit më të ulët të shfaqin publikisht protokollet e rezultateve të numërimit, duke rritur transparencën. Akreditimi i vëzhguesve ishte gjithëpërfshirës, dhe të gjithë garuesit ishin në gjendje të vëzhgonin votimin, numërimin dhe tabelimin.
Për informacion të mëtejshëm, kontaktoni:
Thomas Rymer, OSCE/ODIHR, +355 69 759 3402 or +48 609 522 266, thomas.rymer@odihr.pl
Nat Parry, OSCE PA, +355 69 787 1985 or +45 60 10 81 77, nat@oscepa.dk
Bogdan Torcatoriu, PACE, +355 68 585 9602 or +33 (0)6 50 39 29 40, bogdan.torcatoriu@coe.int
Tim Boden, EP, +355 69 685 6189 or +32 498 98 34 14, timothy.boden@ep.europa.eu